ประวัติศาสตร์ของปาตานีโดยเฉพาะอย่างยิ่งประวัติและเรื่องราวการต่อสู้ของประชาชนมลายูมุสลิมในสามจังหวัดชายแดนภาคใต้ โดยเฉพาะฮัจญีสุหลง เป็นอดีตที่ยังมีชีวิตอยู่กับปัจจุบัน ทั้งๆที่กาลเวลาและสถานที่ของเรื่องราว รวมถึงรัฐชาติก็ผ่านการเปลี่ยนแปลงมาไม่น้อยเช่นก